PERSEMBAHAN KOIR
PENGENALAN
Koir adalah suatu ensembel muzik para penyanyi yang menyanyi
beramai-ramai. Ia bukan sebuah kumpulan penyanyi solo yang bersaing antara satu
sama lain, malah sebagai sekumpulan penyanyi yang membentuk nyanyian
berharmoni. Perkataan "ensembel" berasal dari bahasa Perancis yang bermaksud "bersama-sama."
Kelab
koir ialah sebuah kumpulan nyanyian yang terdiri daripada 45 orang atau lebih.
Koir ditubuhkan disekolah hasil daripada permintaan pelajar-pelajar. Guru-guru
akan menjemput orang luar bagi mengajar pelajar-pelajar sekiranya guru
penasihat tersebut. Kebiasaanya koir juga diajar oleh senior daripada sekolah
tersebut yang menjadi kumpulan mahir. Apabila sesuatu kumpulan baru ditubuhkan
maka kumpulan baru ini akan membuat persembahan disekolah dan akan menggantikan
kumpulan mahir atau senior mereka.
Dari
segi istilahnya, koir adalah sebuah kumpulan muzikal vokal yang menyanyi
beramai-ramai yang membentuk satu nyanyian yang harmoni. Walaupun bukan
penyanyi solo yang baik, namun dalam kumpulan koir, ahli-ahli ini mampu untuk
menghasilkan gabungan suara yang berharmoni, mantap dan merdu.
Koir sebagai rekreasi atau kesenggangan amat sesuai
sebagai pilihan aktiviti kokurikulum di sekolah-sekolah terutama dalam keadaan
wujudnya gejala sosial khususnya di kalangan generasi muda. Koir dapat memberi penekanan
ke arah pembentukan kualiti diri dan sahsiah pelajar merangkumi aspek perasaan,
kreativiti, nilai sosialisasi, esteika dan etika. Di samping sebagai pendorong
yang berfungsi sebagai penggerak minda untuk memikir dengan lebih ke arah
peningkatan diri, penglibatan dalam aktiviti koir memerlukan komitmen dan
disiplin diri yang tinggi.Aktiviti koir ini juga dapat mencungkil bakat pelajar
yang sekaligus membina keyakinan kental dalam diri.
Koir dalam bentuk pertandingan atau pun
persembahan, merupakan aktiviti yang popular dijalankan di sekolah-sekolah
berbanding dengan lain-lain aktiviti muzik. Ini adalah kerana aktiviti koir
tidak memerlukan perbelanjaan yang besar dari segi peralatan muzik dan juga
lebih mudah mendapatkan penyertaan pelajar di samping keperluan masa latihan
yang agak singkat.
STRUKTUR
PERSEMBAHAN KOIR
Nyanyian kumpulan koir kebiasaannya diketuai oleh
seorang pemimpin koir atau juga lebih dikenali sebagai konduktor muzik(sama seperti orkestra). Konduktor-konduktor
untuk koir kadang-kala dipanggil pengarah
koral, pemimpin korus, atau pemimpin
koir, terutamanya kepada koir-koir yang
bersekutu dengan sesebuah orkestra.
Kebanyakan
kumpulan koir mengandungi empat bahagian, namun jumlah bahagian sebenar adalah
tidak terhad. Selain daripada empat bahagian, bilangan bahagian kumpulan
nyanyian di dalam satu-satu persembahan koir yang paling biasa adalah tiga,
lima, enam dan lapan.
Kumpulan-kumpulan
koir boleh menyanyi dengan atau tanpa iringan alat-alat muzik. Nyanyian
tanpa iringan instrumen dipanggil nyanyian acapella. Instrumen iringan
secara praktikalnya boleh mengandungi sebarang instrumen, daripada satu
hinggalah kepada orkestra penuh; untuk raptai iringan piano atau organ sering
digunakan walaupun pada awalnya instrumen lain sepatutnya dirancang untuk
digunakan, atau untuk tujuan raptai muzikal acapella.
KATEGORI MENGIKUT LINGKUNGAN SUARA
Biasanya
dalam koir ini terdapat empat kumpulan suara. Tapi boleh jadi lebih dari itu.
Tingkat-tingkat suara yang lazim adalah seperti soprano dan alto (wanita),
manakala tenor dan bes pula adalah untuk lelaki. Bagi kumpulan koir kanak-kanak
biasanya hanya ada dua gabungan suara iaitu alto dan soprano kerana suara
kanak-kanak lelaki lebih kurang suara kanak-kanak perempuan. suara ahli kumpulan akan duji terlebih dahulu
bagi menentukan dimana kedudukan suara mereka samaada soprano, alto, tenor
mahupun bes. Kemudian, barulah skor lagu diedarkan berdasarkan kepada kumpulan
suara masing-masing.
Suara soprano
kebiasaannya mempunyai lingkungan suara dari "C tengah" (C4)
hingga ke "A atas" (A5) untuk muzik koir. Perkataan "soprano" secara umumnya merujuk
kepada penyanyi yang
bersuara tertinggi dalam lingkungan
suara wanita. Dalam nyanyian 4 penyanyi koir berharmoni,
penyanyi soprano adalah penyanyi bersuara tertinggi yang kebiasaannya membentuk
melodi muzik nyanyian.
Namun terdapat juga soprano yang boleh menyanyi lebih tinggi atau rendah dari lingkungan
suara kebiasaannya.
Manakala alto pula
kebiasaanya meliputi di antara G di bawah C tengah hingga ke E sepuluh di bawah
C tengah (G3-E5). Ini merupakan lingkungan suara terendah bagi wanita. Dalam kumpulan 4 penyanyi
koir, suara penyanyi alto
adalah yang ke-2 tertinggi. Nota alto pada asalnya ditulis dalam “klef alto”
tetapi kini ditulis dalam “klef trebal”. Walaupun lelaki dan wanita boleh menyanyi di dalam lingkungan
suara penyanyi alto,
namun istilah ini lebih kerap ditujukan untuk penyanyi wanita . Istilah "kontralto" adalah
istilah spesifik untuk merujuk kepada penyanyi alto wanita yang berlawanan dengan penyanyi alto lelaki atau instrumen muzik atau klef. Tetapi,
dalam koir setiap tingkat suara ni mempunyai peranan masing-masing dalam meharmonikan
sesuatu persembahan nyanyian.
Di dalam nyanyian 4 penyanyi koir, penyanyi tenor ialah yang bersuara kedua
rendah, di atas suara penyanyi bes dan di bawah suarapenyanyi soprano dan penyanyi alto. Lingkungan
suara seorang penyanyi tenor koir biasanya tidak sehebat suara penyanyi tenor opera. Sesetengah nyanyian koir tidak memerlukan penyanyi tenornya menggunakan keseluruhan
tenaga kuasa suara tenor, walaupun sesetengah koir tetap memerlukan tenor untuk
menyanyikan nada B3 ke atas sehingga G4.
Di masa kini dan juga
sebelumnya, banyak kumpulan nyanyian koir menghadapi kesukaran mendapat penyanyi yang memiliki suara seorang tenor. Ini
adalah kerana ia amatlah sukar untuk lelaki dewasa sebenarnya memiliki suara
tinggi yang unik untuk digelar tenor. Kebanyakan lelaki dewasa lebih gemar menyanyikan lagu
untuk bahagian bes atau bariton.
Oleh sebab itu, kerapkali penyanyi lelaki yang tidak memiliki suara tenor
dilantik untuk memegang bahagian tersebut walaupun suara mereka tidak sampai ke
tahap lingkungan
suara seorang tenor.
Apabila perkara sebegini wujud dalam sesetengah kumpulan koir, kebiasaanya penyanyi alto disuruh menyanyikan bahagian tenor
walaupun sesetengah alto yang dipilih juga mempunyai lingkungan
suara yang tidak cukup
tinggi.
Bes ialah suara lelaki yang menyanyi di dalam lingkungan suara yang paling dalam dan rendah di dalam
suara manusia. lingkungan suara penyanyi bes
kebiasaannya adalah dari F2 hingga ke E4 tetapi boleh menjadi seluas Eb2 hingga
F4. Suara penyanyi bes berubah dari suara dada hingga ke pertengahan suara di
sekitar A3 atau Ab3 di bawah pertengahan C dan berubah kepada daftar suara
utama pada sekitar D4 atau C#4 di atas pertengahan C. Suara rendah penyanyi bes
adalah kekuatan mereka manakala suara tinggi ialah kelemahan mereka.
- Koir campuran (mengandungi
suara penyanyi lelaki dan wanita)
- jenis ini adalah corak kumpulan koir yang paling kerap dibuat,
mengandungi penyanyi-penyanyi soprano, alto, tenor dan bes yang
dikenali dengan nama singkat sebagaiSATB. Jika suara-suara ini
dibahagi kepada dua bahagian, nama pendek yang digunakan ialah SSAATTBB,
manakalaSATBSATB jika kumpulan koir tersebut terbahagi kepada
dua separa bebas empat bahagian koir. Sekiranya suarabariton digunakan,
istilah pendek yang digunakan adalah SATBarB.
- Koir lelaki -
menggunakan istilah pendek SATB yang serupa dengan koir
campuran namun “S” merujuk kepadasoprano kanak-kanak
lelaki manakala alto dinyanyikan
oleh lelaki dewasa
dengan penggunaan falseto,
kerap juga dipanggil sebagai kauntertenor.
Format ini adalah amat biasa digunakan di dalam koir katedral British.
|
Lingkungan
suara mengikut nota paparan keyboard
|
|
Tenor
|
|
|
- Koir kanak-kanak -
sering dibuat dalam dua bahagian SA (soprano; alto)
atau tiga bahagian SSA atau kadang-kala mengandungi lebih
banyak suara.
LATAR BELAKANG PENUBUHAN KUMPULAN KOIR
Perancangan
membentuk sebuah kumpulan koir seharusnya dilakukan secara bersistematik agar
segala yang dirancang dapat dilaksanakan hingga tercapai objektif. Ia bertujuan
mengelak daripada timbulnya masalah-masalah yang boleh membantutkan perancangan
yang telah dibuat. Terdapat beberapa pekara yang perlu diberi perhatian khusus
dalam menentukan kejayaannya, antaranya ialah :
1.
Saiz kumpulan
2.
Jenis Kumpulan 2, 3, atau 4 suara
3.
Jumlah atau bilangan penyanyi
4.
Pemuzik Iringan
5.
Alat Muzik Iringan
6.
Keupayaan Guru.
7.
Tempat Latihan
8.
Jadual Latihan
9.
Surat menyurat
10. Skor
atau gubahan-gubahan lagu.
Kesemua faktor yang disebutkan diatas
akan memudahkan lagi prosedur yang seterusnya dan membolehkan segala urusan
berjalan dengan lancar. Prosedur berikutnya ialah:
ü Menentukan
tarikh uji bakat
Penentuan tarikh
untuk uji bakat perlu dirancang dengan teliti agar setiap pelajar yang berminat
berpeluang menjalankannya. Proses ini akan dapat membantu mendapatkan pelajar
yang terbaik dikalangan pelajar.
ü Melaksanakan
uji bakat
Melaksanakan uji
bakat bertujuan mendapatkan pelajar-pelajar yang berpotesi dalam nyanyian
koir.dalam hal ini guru perlu ingat jumlah penyanyi yang diperlukan dalam
setiap kumpulan. Jumlah penyanyi akan mempengaruhi bunyi yang dihasilkan nanti.
Ia akan memudahkan proses keseimbangan bunyi sesebuah kumpulan koir. Guru-guru
juga perlu ingat bahawa uji bakat ini bertujuan mencari penyanyi secara
kumpulan bukan secara solo.
Penyanyi yang telah terbina identiti dan
cara nyanyian tersendiri lebih sesuai untuk nyanyian solo , Walaubagaimanapun
mereka boleh diasuh untuk bernyanyi secara kumpulan. ‘Warm up’ perlu dijalankan
sebelum uji bakat dilaksanakan agar pelajar telah betul-betul bersedia. Menguji
bakat perlu dilakukan mengikut beberapa turutan bagi mempastikan pekara-pekara
berikut;
ü Tempo
Menyanyi dengan tempo yang tepat amat penting dalam sesebuah kumpulan ensembel . Terdapat aktiviti-aktiviti yang dapat membantu mengesan tempo pelajar antaranya ialah;
Meminta pelajar menepuk tangan mengikut tempo lagu yang dimainkan atau dinyanyikan.
Tepuk tangan sama dengan guru dan sebagainya.
Menyanyi dengan tempo yang tepat amat penting dalam sesebuah kumpulan ensembel . Terdapat aktiviti-aktiviti yang dapat membantu mengesan tempo pelajar antaranya ialah;
Meminta pelajar menepuk tangan mengikut tempo lagu yang dimainkan atau dinyanyikan.
Tepuk tangan sama dengan guru dan sebagainya.
ü Renj
Menentukan renj yang tepat bertujuan membahagikan pelajar berdasarkan jenis suara saperti suara soprano, alto ,tenor dan bes. Antara aktiviti yang dilaksanakan ialah dengan meminta pelajar menyanyi not terendah dan tertinggi yang termampu. Tetapi ia dapat dilakukan secara lebih sistematik menggunakan alat muzik saperti kibod/piano/gitar misalnya: mainkan satu nada sederhana dan minta pelajar tersebut turut . Proses ini dilakukan dengan menaikkan not atau turunkan not ikut turutan bagi mendapatkan not tertinggi dan terendah yang boleh dicapai oleh setiap individu . Proses ini memudahkan guru menentukan jenis suara serta kumpulan yang sesuai dengan setiap individu.
Menentukan renj yang tepat bertujuan membahagikan pelajar berdasarkan jenis suara saperti suara soprano, alto ,tenor dan bes. Antara aktiviti yang dilaksanakan ialah dengan meminta pelajar menyanyi not terendah dan tertinggi yang termampu. Tetapi ia dapat dilakukan secara lebih sistematik menggunakan alat muzik saperti kibod/piano/gitar misalnya: mainkan satu nada sederhana dan minta pelajar tersebut turut . Proses ini dilakukan dengan menaikkan not atau turunkan not ikut turutan bagi mendapatkan not tertinggi dan terendah yang boleh dicapai oleh setiap individu . Proses ini memudahkan guru menentukan jenis suara serta kumpulan yang sesuai dengan setiap individu.
ü Tone
Suara
Tone kualiti setiap
individu berbeza-beza dan iaperlu disesuaikan dengan kumpulan kumpulan tertentu
agar kesannya lebih menyerlah. Suara yang tidak terkawal bunyinya misalnya
terlalau tajam, atau gemersik perlu dielakkan kerana ia akan merosakkan
keseluruhan ensembel. Suaranya akan selalu tertonjol menyebabkan imbangan bunyi
sukar dilakukan.Pastikan penyanyi yang dipilih mempunyai suara yang dapat
diadun secara kumpulan.
ü Irama
Kemahiran dalam irama dapat memudahkan proses pengajaran dan pembelajaran terutamanya dalam lagu yang mempunyai pelbagai corak irama. Sesetengah pelajar sukar menyanyikan bahagian-bahagian irama ‘up beat’ atau sinkopasi .Ini akan membantutkan proses pengajaran dan pembelajaran . Oleh itu para guru disarankan menguji kebolehan pelajar dalam irama yang pelbagai dan pastikan ia dilakukan dengan betul serta menepati tempo yang diberi. Aktiviti yang selalu dilakukan ialah guru menyedikan beberapa jenis pola irama yang pelbagai termasuk yang mempunyai sinkopasi . Guru menepuk irama-irama tersebut dan meminta pelajar mengikutnya. Pelajar yang berjaya mengikutinya dengan irama serta tempo yang betul dianggap berjaya dan layak menyertai kumpulan tersebut. Bagi pelajar yang mempunyai latarbelakang muzik serta telah menguasai corak irama bolehlah menjalankan aktiviti yang lebih mencabar iaitu guru memaikan satu corak irama asas dan meminta pelajar memaikan satu corak irama lain dalam waktu yang sama. Gabungan corak irama ini akan menghasilkan satu corak irama baru jika dimainkan dengan betul.
Kemahiran dalam irama dapat memudahkan proses pengajaran dan pembelajaran terutamanya dalam lagu yang mempunyai pelbagai corak irama. Sesetengah pelajar sukar menyanyikan bahagian-bahagian irama ‘up beat’ atau sinkopasi .Ini akan membantutkan proses pengajaran dan pembelajaran . Oleh itu para guru disarankan menguji kebolehan pelajar dalam irama yang pelbagai dan pastikan ia dilakukan dengan betul serta menepati tempo yang diberi. Aktiviti yang selalu dilakukan ialah guru menyedikan beberapa jenis pola irama yang pelbagai termasuk yang mempunyai sinkopasi . Guru menepuk irama-irama tersebut dan meminta pelajar mengikutnya. Pelajar yang berjaya mengikutinya dengan irama serta tempo yang betul dianggap berjaya dan layak menyertai kumpulan tersebut. Bagi pelajar yang mempunyai latarbelakang muzik serta telah menguasai corak irama bolehlah menjalankan aktiviti yang lebih mencabar iaitu guru memaikan satu corak irama asas dan meminta pelajar memaikan satu corak irama lain dalam waktu yang sama. Gabungan corak irama ini akan menghasilkan satu corak irama baru jika dimainkan dengan betul.
ü Ketepatan
Pic
Ketepatan pic
sangat penting dalam menghasilkan sebarang bentuk ensembel yang berkualiti. Ia
juga tidak terkecuali bagi sebuah kumpulan koir. Lapisan suara hanya dapat
dilakukan jika setiap pelajar mempunyai ketepatan pic. Pic yang lemah akan
menyebabkan harmoni yang tidak tepat , lemah serta tidak bertenaga malah
menyukarkan proses nyanyian secara harmoni. Dalam konteks ini guru perlu
mempastikan setiap pelajar yang terpilih mempunyai ketepatan pic. Ketepatan pic
dapat dinilai atau diuji melalui beberapa aktiviti mudah saperti meminta
pelajar menyanyikan balik melodi yang dimainkan atau dinyanyikan . Pelajar yang
dapat mernyanyikan balik melodi yang dimainkan dikira mempunyai ketepatan pic
yan baik, Namun guru-guru perlulah memainkan melodi-melodi yang bersesuaian
dengan renj suara individu tersebut. Antara aktiviti yang dijalankan ialah
menyanyikan arppegio,skel serta melodi-melodi pendek yang dimainkan dalam
pelbagai nada yang bersesuaian dengan suara setiap individu.
Pembahagian Kepada Kumpulan S.A.T.B
Pembahagian
kepada kumpulan dilakukan berdasarkan jumlah atau saiz kumpulan yang telah
dirancangkan. Dalam konteks ini kumpulan yang dirancangkan berjumlah 40 orang.
Pemberatannya ialah 13penyanyi bes, 10 penyanyi tenor, 10 penyanyi Alto dan 7
penyanyi sopranao.Pemberatan ini diambil setelah mengambilkira kekuatan bunyi
yang diperlukan. Penetapan kumpulan ini dibahagikan berdasarkan renj suara yang
dimiliki oleh individu dengan berdasarkan renj saperti berikut;
1. Soprano
2. Alto
3. Tenor
4. Bes
Menyanyi mengikut kumpulan S, A, T, B.
dimulakan dengan kumpulan soprano dan diikuti oleh alto, tenor dan bes. Melodi
biasanya dinyanyikan oleh soprano atau alto namun kadangkala semua menyanyi
secara unison jadi adalah lebih baik rujuk pada skor dan pastikan kumpulan yang
menyanyikan bahagian melodi didahulukan.
Dalam konteks ini saya telah memilih
lagu yang dimulakan dengan semua kumpulan menyanyi secara unison pada
keseluruhan rangkap pertama. Oleh itu pengajaran dimulakan dengan turutan
berikut;
1.
Menyanyikan baris demi baris beserta
latih tubi sehingga lengkap satu rangkap.(tanpa iringan) Melodi dimainkan piano
sebagai panduan.
2.
Menyanyi keseluruhan rangkap
pertama.(dengan iringan)
3.
Melatihtubi bahagian-bahagian yang
bermasalah dan membina keyakinan diri.
4.
Peneguhan dilakukan dengan meminta
pelajar menyanyikan keseluruhan rangkap lagu
dengan iringan piano.
dengan iringan piano.
5.
Pembetulan dilakukan secara serta-merta
bukan menunggu sehingga keseluruhan rangkap tamat. Proses ini dilakukan
sahingga pelajar dapat menyanyikannya dengan baik.
KESERAGAMAN KOIR
ü Permulaan
dan tamat (attack and released)
Permulaan
nyanyian pada setiap not perlu diselaraskan dengan setiap individu dan setiap
kumpulan . Begitu juga dengan cara menamatkan setiap not yang dinyanyikan.
Kesemuanya perlu diselaraskan agar wujud persembahan sebagai satu kumpulan dan
bukan bersifat individualistik.
ü
Menentukan aras dinamik
Pemimpin koir
dapat mendengar keseluruhan ensembel dengan baik kerana kedudukannya didepan
dan berhadapan dengan kumpulannya. Penentuan aras dinamik bertujuan memberikan
impak serta keseimbangan bunyi keseluruhan koir.
ü Pakaian
Pakaian kumpulan
koir yang seragam akan mempamerkan identiti serta kerjasama yang telah terbina.
Namun apa yang penting ialah ia bersesuaian dengan acara serta tatacara dan
etika persembahan. Pastikan pakaian tersebut tidak menyumbang kepada
gangguan–gangguan seperti berlaku pakaian terlalu ketat sehingga mengganggu
kelancaran pernafasan. Tidak selesa dengan potongan/fesyen yang kurang
sesuai/mendedahkan aurat menyebabkan penyanyi kurang konsentrasi dan
berkemungkinan hilang keyakinan diri.
ü Gaya
persembahan
Persembahan koir
tidak memerlukan gerakan yang banyak dan agrasif tetapi memadai dengan
menunjukkan mimik muka yang bersesuaian dengan lirik serta interpretasi lagu
yang dinyanyikan. Pergerakkan yang keterlaluan hanya akan menghilangkan
konsentrasi penyanyi dan penonton. Gaya persembahan seharusnya tertumpu kepada
elemen-elemen muzik saperti harmoni, pic, dinamik, interpretasi , sebutan dan
sebagainya.
KESIMPULAN
Melalui
perancangan yang telah dibuat dengan teratur dan teliti, sebuah kumpulan koir akan
dapat dihasilkan dengan berkesan dan berkualiti. Malah sistem penjadualan dan
sikap yang tegas dalam mengendalikan kumpulan perlu diambil berat agar ahli
kumpulan koir tidak mengambil kesempatan atau sambil lewa menjalani sesi latihan.
Sikap kesungguhan mengendalikan latihan akan menarik keyakinan dan semangat
kepada ahli kumpulan koir menjalani latihan dengan baik.
Cara mengendalikan latihan dengan
mengadakan ‘warm-up’ vokal dan tubuh turut menarik minat serta perangsang
kepada ahli koir. Aktiviti-aktiviti tersebut kelihatan tidak begitu penting
tetapi ia sebenarnya amat penting kerana ia boleh memberi persediaan fizikal
yang berkesan dalam nyanyian di samping membantu menggalakkan ahli menyertainya
kerana sesi tersebut adalah sungguh menarik seperti suatu permainan atau
hiburan. Contohnya senaman ringan dari segi fizikal, pemanasan suara yang
mempunyai pelbagai aktiviti boleh dijalankan seperti ‘bubbling’, ‘humming’, dan
cara latihan suara yang menggunakan pelbagai teknik yang menarik lagi berkesan.
Kemesraan dan cara layanan terhadap ahli
koir juga perlu diberi tumpuan untuk menarik mereka menjalani latihan dengan
bersungguh-sungguh. Latihan yang betul dan berkesan penting kepada ahli koir.
Selang antara hari latihan tidaklah terlalu lama dan ahli koir perlu mengadakan
sesi latihan sepanjang masa sehingga hari pertandingan. Perhatian yang kurang
akan menyebabkan kumpulan koir menjadi lemah dan kurang komitmen. Jurulatih dan
pelajar mesti ada kesungguhan yang kuat untuk memenangi sebarang acara atau
pertandingan itu. Pujian atau motivasi perlu diberikan oleh jurulatih sebagai
perangsang dan dorongan dalam menambahkan kekuatan semangat mereka menyanyi
dengan berkesan.
